Polarisatie, wat draag je zelf bij aan dit probleem?

Wacht even… Hoe zit dat?

Wat onmiddellijk opvalt, is dat het plaatje 'wij-zij', de tegenstelling. Maar wat nou als niet zij, maar wij degenen zijn die polariseren? Ai, dat voelt even ongemakkelijk. Ja, zeker, er zijn nu vast een paar positivo’s die vrolijk roepen “Fijn! Want op onszelf hebben we meer invloed dan op de ander.” Jaja, daar hebben ze volstrekt gelijk in uiteraard… maar… mopper…
Terug naar dat wij dan - mogelijk – zouden polariseren. Ik kreeg onlangs het artikel “Interventions to reduce partisan animosity” (Hartman et al., september 2022) onder ogen. Hierin worden diverse interventies genoemd om polarisatie tegen te gaan. Een aantal daarvan sluiten goed aan bij de CONSENT-methode, dus mijn interesse was gewekt.

Het stukje waar ik in dit blog aandacht op vestig, is het volgende: Rachel Hartman wijst ons op de self-fulfilling polarisation: mensen hebben vaak de neiging om de opvattingen van de ander als extremer, verwerpelijker en vijandiger in te schatten en in reactie daarop worden ze juist zelf extremer en vijandiger. Berichtgeving in de media over groeiende polarisatie voedt deze dynamiek. Met andere woorden: als iedereen van de ander denkt “Zie je wel, zíj zijn extreem!” en in reactie daarop zelf weer wat extremer wordt om tegenwicht te bieden, dan kom je in een neerwaartse spiraal.
Goede resultaten in het doorbreken van deze spiraal worden geboekt met interventies die zich laten samenvatten met “aandacht besteden aan de ander begrijpen, in plaats van de ander weerleggen/onderuithalen”.

In de gespreksetiquette staat niet voor niets “Luister goed naar elkaar”.

Zit je in de meningsvorming, dan betekent dit dus niet dat je luistert naar de ander om vervolgens in je eigen beurt de ander te kunnen overtuigen van jouw gelijk. Het gaat er niet om wie er gelijk heeft of wie er wint. Je hoeft de ander niet op te voeden en maak van jouw beurt ook geen educatief moment. Sterker nog: al deze dingen dragen zeer waarschijnlijk bij aan verdere polarisatie. Aan meningen die steeds verder uit elkaar komen te liggen. Hoe meer wij ons distantiëren van hún extreme standpunt, hoe groter de afstand tussen ons wordt.

Attitude entrenchment wordt dat ook wel genoemd, omdat hierbij twee partijen zichzelf ingegraven hebben in hun eigen gelijk. Ze voelen zichzelf (moreel) superieur en zien de tegenpartij als onredelijk, onlogisch of zelfs extreem. Net als bij de loopgraven tijdens de Eerste Wereldoorlog zorgt ook deze vorm van entrenchment voor een patstelling. Gevolg: Er komen geen oplossingen voor gepolariseerde onderwerpen, met zeer verstrekkende gevolgen als je bedenkt om welke onderwerpen het gaat!

Om het nog maar eens te herhalen: een betere wereld begint bij onszelf.

We moeten zelf open, oprecht en geïnteresseerd luisteren. Willen we wegblijven of weg bewegen bij polarisatie dan is het aan ons om onze eigen bijdrage aan polarisatie onder ogen te zien. We moeten op zoek naar de explorer-mindset in onszelf. Wat vindt die ander precies? Wat zit daar onder? Wat ging er vooraf aan deze mening? Laagje voor laagje afpellen tot je ontdekt waar we elkaar kunnen vinden.

Is dat moeilijk? You bet your sweet ass! Maar wij zijn geweldig, toch? Dus dit kunnen we.